Innovatie en beleid: doorontwikkeling onderzoeken levenslanggestraften
Regelmatig publiceren we een interview met een NIFP’er die werkt aan een project uit de innovatieagenda. In dit interview lichten we het deel van het beleidsterrein tbs & specials uit. Aan het woord is Janneke Kuin, coördinator van de onderzoeken naar levenslanggestraften.
Naast reguliere pro Justitia-rapportages houdt het NIFP zich bezig met een aantal speciale onderzoeken. Denk dan aan gedragsdeskundig onderzoek naar plegers van terroristische misdrijven en maatregelrapportages (zoals tbs-verlengingen). We leveren hier maatwerk en specifieke expertise. Ook het gedragsdeskundig onderzoek naar levenslanggestraften wordt gedaan door NIFP’ers. Wat staat er voor dit deelonderwerp op de agenda voor dit jaar? Waar liggen kansen, wat zijn de uitdagingen? Aan het woord is de coördinator van de onderzoeken naar levenslanggestraften.
Doorontwikkeling
“Het NIFP doet de onderzoeken naar levenslanggestraften inmiddels een aantal jaar. Een van de projecten uit ons jaarplan is het kijken of we deze onderzoeken doelmatiger kunnen doen. Dit is onder meer ingegeven door het feit dat we een achterstand moeten inhalen. We hebben daarvoor nu in goed overleg met alle betrokken partners de standaard veranderd: in plaats van altijd een dubbel, doen we nu mono, tenzij.
Nou, dat scheelt, omdat je niet én een psycholoog én een psychiater nodig hebt. De optie om uit te breiden blijft bestaan, zelfs met een forensisch mileuonderzoeker of een neuroloog erbij. We zien echter dat bij levenslanggestraften niet heel veel psychiatrie speelt, dus is het ook mogelijk om enkelvoudig te kunnen rapporteren.
Nog een doelstelling uit onze jaaragenda die we al bereikt hebben is een andere benadering van de wachtlijst. We hebben inmiddels overeenstemming bereikt met onze ketenpartners dat we mogen afwijken van de volgorde van wachtlijst. Dit is heel prettig, omdat een zaak soms stagnatie oploopt omdat er nieuwe stukken bijkomen of omdat er juist iets ontbreekt. Voorheen moesten we dat afwachten. Nu stuurt Dienst Individuele Zaken ons dan alvast andere zaken door.
Verder zijn we aan het kijken of we de vraagstelling moeten aanpassen. Ik doe al deze dingen trouwens niet alleen, ik doe dit met rapporteurs die al vaker deze zaken gedaan hebben, en ik werk ook nauw samen met het Pieter Baan Centrum. 25 jaar na het ‘Murray-onderzoek’, doet het Pieter Baan Centrum een herbeoordeling of de levenslanggestrafte mag gaan werken aan re-integratie. Recent hebben we samen met het Pieter Baan en onze ketenpartners een expertmeeting gehouden hierover.
Bij de onderzoeken die wij doen kijken we vooral: hoe zit iemand erbij? Het gaat ons niet per se om een keiharde diagnose. Iemand zit dan al een tijdje in de PI en mag pas na 25 jaar met re-integratie beginnen. Ons onderzoek staat meer in dienst van een adequate inschatting van de zorgbehoefte van de levenslanggestrafte. Zo dat hij of zij na 25 jaar meer kans maakt om te mogen re-integreren.
Dossier van 800 mappen
Een ander onderwerp in onze jaaragenda dat veel overleg met ketenpartners vereist is hoe we omgaan met de dossiers. Bij levenslanggestraften zijn de dossiers van ongekende omvang. We zijn momenteel bezig met een zaak met daarin meerdere levenslangveroordeelden. Het dossier over deze zaak telt 800 mappen. Ja, dat is een heel andere zaak dan je normaal krijgt. En als we al een verhuisbedrijf zouden bellen die al die dozen zou komen brengen, dan kunnen we het helemaal nergens laten. Hoe ga je daarmee om? In dit geval zijn we in gesprek gegaan met het Openbaar Ministerie en hebben we het digitaal kunnen oplossen. Tevens hebben we inmiddels samen met de afdeling wetenschap & opleidingen (W&O) een aantal stagiaires op het thema levenslang. Zij helpen met de uittreksels van de zaken, houden Rapporteursnet bij op dit thema en schrijven een scriptie onder begeleiding van collega’s van W&O.
Ook hebben we goede contacten met Dienst Individuele Zaken, de partij die de dossiers bij ons aanlevert. Hoe lossen we het probleem van de 800 mappen op? Nou is dit wel het grootste dossier dat we tot nu toe tegen zijn gekomen, hoor, maar het gaat wel altijd om duizenden pagina’s.
“Uitzichtloosheid speelt een grote rol bij deze personen”
Politiek krachtenveld
Het is ook goed om de uitdagingen voor deze special te noemen. Zo zijn het heftige zaken, die heel intensief zijn voor de rapporteur. Het is echt een verschil of je iemand in zijn cel bezoekt voor een gesprek, als je weet dat hij daar levenslang in zit. Uitzichtloosheid speelt een grote rol bij deze personen. Iemand die tot 30 jaar en tbs veroordeeld is, zit ook een enorm heftige straf uit, maar die werkt wél ergens naar toe. Een levenslanggestrafte weet gewoon niet of er ooit gratie komt.
Ons streven is om tien zaken per jaar te doen. Maar je wilt als rapporteur niet tien van deze zaken per jaar doen, dus we hebben een team aan stevige rapporteurs nodig. Ook is het belangrijk dat de intervisie goed functioneert voor deze rapporteurs. Dat ze onderling kunnen uitwisselen over deze zaken en dat ze goed voorbereid zijn. Vandaar dat we in het najaar van 2023 intervisie zijn gaan doen. We onderzoeken momenteel ook hoe het zit met anoniem rapporteren.
Deze special bevindt zich in een politiek krachtenveld. Wij zijn en blijven aangehaakt op politieke ontwikkelingen. We hebben goede contacten in het veld en sluiten aan bij expertmeetings en andere bjieenkomsten over het onderwerp. We proberen altijd goed naar voren te brengen wat we wel en niet kunnen.
We zorgen dat de pro Justitia-rapporteurs die bij deze zaken betrokken zijn goed op de hoogte zijn van alle ontwikkelingen. Dit doen we onder meer via de themagroep Levenslanggestraften op Rapporteursnet. Hopelijk weten rapporteurs elkaar ook via deze pagina te vinden."
