Herziening richtlijn Psychiatrisch onderzoek en rapportage in strafzaken
De richtlijn Psychiatrisch onderzoek en rapportage in strafzaken is geactualiseerd. Deze richtlijn is primair bestemd voor (artsen in opleiding tot) psychiater(s) die onderzoek in een strafzaak doen, maar is ook voor psychologen en juristen interessant om kennis van te nemen.
Sabine Roza, opleider bij het NIFP en één van de betrokkenen bij de werkgroep:
“De herziening van deze richtlijn was een heel leerzame ervaring voor mij. Ons veld kenmerkt zich door moeilijke vraagstukken, complexe afwegingen en het voortdurend balanceren op het grensvlak van psychiatrie en recht. Onze medisch-psychiatrische deskundigheid vertalen naar de juridische praktijk kan soms met behulp van wetenschappelijke evidentie, maar iedere individuele casus vraagt om eigen afwegingen.
De discussies in de werkgroep waren open, prikkelend, respectvol, verfrissend en gaven veel energie. Veel collega’s binnen en buiten het NIFP hebben hun visie ingebracht via de adviesgroep of in de commentarenfase. We hopen van harte dat de herziene richtlijn helpt om het dagelijks werk van rapporterend psychiaters te structureren, en verhelderend is voor de ketenpartners die van onze rapportages gebruikmaken!”
De vorige, toen eerste, richtlijnversie dateerde alweer van 2012. Sinds 2012 hebben zich diverse ontwikkelingen voorgedaan in onder andere wettelijke regelgeving, wetenschappelijke inzichten over risicotaxatie, en praktische en organisatorische uitvoering in het forensisch werkveld. Daarom was de richtlijn aan herziening toe. Ook de advisering over het toerekenen (van vijf naar drie categorieën na 2012) was toe aan evaluatie.
Vanuit het NIFP waren diverse collega’s betrokken bij de totstandkoming van de herziene richtlijn. Sabine Roza, Theo Bakkum, Margot van Berkel, Timon den Boer, Frank Jonker en Merel Prinsen zaten in de werkgroep en hebben zich de afgelopen jaren met veel energie en betrokkenheid over de vraagstukken gebogen. Ook in de adviesgroep zaten, naast vertegenwoordigers van belangrijke ketenpartners, een aantal (oud)-collega’s van het NIFP. Op de conceptrichtlijn kwamen in de zomer van 2023 diverse waardevolle commentaren van andere collega’s binnen het NIFP. Nu de richtlijn af is, zal de herziene versie een welkome bijdrage leveren aan onze werk.
In de herziene richtlijn gaat veel aandacht uit naar de praktische uitvoering van het werk, zoals rapporteren over verdachten die weigeren, het tenlastegelegde ontkennen of geheugenverlies zeggen te hebben. Ook is er een hoofdstuk over middelengebruik en de consequenties daarvan in de rapportage. Het hoofdstuk over toerekenen is geheel herzien en bevat diverse inhoudelijke overwegingen die de rapporteur kan meewegen in het advies. Het hoofdstuk over risicotaxatie neemt de nieuwste wetenschappelijke inzichten mee en gaat nader in op risicocommunicatie. Ook komt gezondheidsrechtelijke wet- en regelgeving aan de orde, wat de rapporteur kan helpen bij het dagelijks werk.
Samenwerking
De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie heeft de richtlijn geactualiseerd. Het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten heeft het traject begeleid. Financiering is afkomstig van de Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS). De richtlijn is opgesteld door een commissie met vertegenwoordigers vanuit de psychiaters, (neuro)psychologen en juristen. Hierbij is tevens gebruikgemaakt van adviezen van externe deskundigen en relevante organisaties (waaronder het Nederlands Register voor Gerechtelijk Deskundigen). De richtlijn is geautoriseerd door de Nederlandse Vereniging voor Neurologie, de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, het Nederlands Instituut van Psychologen, MIND Landelijk Platform Psychische Gezondheid, het Nederlandse Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie en de Vereniging van pro Justitia rapporteurs.
