Agenda inhoud: klinische rapportage
Elke twee weken publiceren we een interview met een beleidsverantwoordelijke over de agenda inhoud. In deze agenda staat beschreven hoe het NIFP zich inhoudelijk ontwikkelt. Immers, ons vakgebied is onderhevig aan veranderende wet- en regelgeving en voortschrijdend wetenschappelijk inzicht. Hoe verhouden wij ons hiertoe? Wat staat er op de agenda in 2025?
Poortwachtersfunctie
“Ik kijk met veel trots terug op het afgelopen jaar als het gaat over inhoudelijke ontwikkeling op het beleidsterrein klinische rapportage. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de afronding van het Neuropoli-project. Deze is nu echt helemaal geïmplementeerd – de grote kinderziektes zijn opgelost. We hebben nu jaarlijks 25 Neuropoli-onderzoeken in het PBC die goed lopen. Het hele team is goed ingewerkt en werkt op hoog niveau. Denk aan de DOP, de administratie, de neuroloog en de klinisch neuropyscholoog.”
“Ook de consultatie bij het Neuroloket loopt goed. Rapporteurs weten ons beter te vinden. Het leuke is dat het Neuroloket nog steeds de functie heeft van poortwachter, in de zin dat in een significant aantal gevallen het advies wordt gegeven dat er geen indicatie is voor verder onderzoek. Het Neuroloket werkt dus echt goed voor indicatiestelling.”
Bouwstenen
“We zijn afgelopen jaar ook begonnen met het onderzoeken van de validiteit en betrouwbaarheid van de SWAP bij weigerende verdachten. Dit is het onderzoek van Sander Witvliet, in het kader van zijn opleiding tot klinisch psycholoog. De SWAP is een instrument om te onderzoeken of iemand een persoonlijkheidsstoornis heeft. We onderzoeken de meerwaarde van de SWAP in samenwerking met het beleidsterrein kennis en dit onderzoek zal doorlopen in 2025. Ik vind het mooi dat wij blijven zoeken naar manieren om een zo volledig mogelijk advies te geven aan de rechter, ook als iemand meewerking weigert.”
“Net als dat dat je je pand schoonhoudt en de boel beveiligt, moet je zorgen dat je diversiteitsbeleid op orde is.”
Interne huishouding
“Ook ben ik blij met mijn collega’s die opvolging hebben gegeven aan de uitkomsten van het medewerkersonderzoek door aan de slag te gaan met diversiteit en inclusie. Deze thema’s spelen een onderliggende rol in hoe we ons werk uitvoeren. Niet alleen de manier waarop we naar verdachten kijken en hen bejegenen, ook de manier waarop we binnen een onderzoeksteam samenwerken wordt beïnvloed door onze (culturele) achtergrond. Het afgelopen jaar hebben we het hier uitvoerig over gehad met elkaar, onder meer aan de hand van de gendermonologen, de voorstelling van Saman Amini en de lunchlezingen. Aandacht hiervoor loopt natuurlijk door de komende jaren. Het is interne huishouding: net als dat je je pand schoonhoudt en de boel beveiligt, moet je zorgen dat dit op orde is.”
Toevoeging aan ons instrumentarium
“Wat we ook hebben gerealiseerd vorig jaar is het drieweekse aanvullende onderzoek. Dit zijn onderzoeken die onze opdrachtgever kan aanvragen in gevallen dat er een update nodig is, bijvoorbeeld als een onderzoek ouder is dan een jaar, of als er wijziginen in het dossier of het tenlastegelegde zijn. Eerder hadden we dan eigenlijk maar twee smaken: opnieuw zes weken in het PBC of een soort verlengd ambulant onderzoek. Vorig jaar zijn we echter begonnen met drieweekse opnames, en dat werkt enorm prettig. Omdat je dan tóch voor korte tijd mensen klinisch kunt onderzoeken, dit werkt heel efficiënt. Het mooie is we deze tussenvarianten bundelen, zodat we twee drieweekse onderzoeken hebben in plaats van één zesweeks onderzoek, waardoor we geen capaciteitsverlies hebben. Belangrijk dat we dit hebben toegevoegd aan ons instrumentarium.”
“Een nieuwe realiteit die zich aan ons opdringt.”
Langere wachttijd door renovatie en personeelsgebrek
“Niet alles is goed gegaan vorig jaar. We hebben de badkamers op onze grootste unit moeten renoveren waardoor een aantal weken die hele unit gesloten was. Hierdoor liep de wachttijd flink op. Dit gaan we komend jaar nog een keer doen. Ditmaal op de kleinere unit, dus de impact zal iets minder groot zijn. We hebben de grootste klap eerst gepakt. We doen ons best om het zo te plannen dat de uitval beperkt is.”
“Tijdens de komende renovatie creeëren we een cel voor minder-validen. Deze zullen we dan ook gaan gebruiken als reguliere cel, waardoor we één onderzoekslijn toevoegen aan de productie. Dat is heel fijn want daardoor kunnen we meer onderzoeken doen. De uitdaging is om het ons gaat lukken om voldoende onderzoekers bij elkaar te krijgen. We zien over de afgelopen jaren bij de ambulante onderzoeken een enorme daling in capaciteit vanwege de schaarste aan rapporteurs. Deze krapte bereikt langzaam ook het PBC. Dit is een belangrijk onderwerp om te komende periode beleid op te maken.
In 2024 hebben we door de renovatie zo’n 195 onderzoeken gedaan in plaats van onze 220. Komend jaar komen we wel boven de 200 uit omdat het een kleinere unit is.”
Zicht op het systeem
“Komend jaar gaan we aan de slag met systeemobservatie. Mascha Beijer-Holtman volgt bij ons de opleiding tot klinisch psycholoog. Zij gaat dit opzetten.
Symsteemobservatie is onderzoek naar het systeem van een verdachte. In Teylingereind doen de onderzoekers dit standaard, met name omdat jongeren veelal nog onderdeel uitmaken van het gezin van herkomst en dit inzicht kan geven in de rollen en verhoudingen binnen het systeem van de jongere en mogelijkheden en beperkingen hierin.
Hoewel in het PBC volwassenen worden onderzocht, maken ook zij deel uit van een systeem (een gezin van herkomst, soms een eigen gezin, of een levensgezel). Een systeemobservatie kan dus ook meerwaarde hebben in het PBC. Zicht op het (gezins)systeem kan bijdragen aan het beeld van de verdachte, om beter te begrijpen waar gedrag vandaan komt en hoe iemand is gevormd. In 2025 gaan we inventariseren in welke onderzoeken systeemobservatie van meerwaarde kan zijn.”
Van advies naar vonnis
“Verder kijk ik in 2025 erg uit naar het project ‘Van advies tot vonnis.’ De tweede lichting masterstudenten is momenteel bezig is om de databank te vullen. De eerste resultaten (over 2022) zijn nu bekend en die zien er echt goed uit. Het percentage zaken waarin ons advies gevolgd wordt is heel hoog.”
“Je moet als organisatie gewoon weten wat er gebeurt als jouw product van de band rolt. Hoe gaat de gebruiker of opdrachtgever verder met jouw rapport? Daarnaast hoor je wel eens in het publieke gesprek dat opvattingen van deskundigen steeds meer als een mening worden gezien. Maar is dat nou zo? Wordt onze deskundigheid minder gevolgd? Dat zoeken we nu uit door vonnissen naast adviezen van de afgelopen jaren te leggen. Als het zo is, dan hebben wij werk aan de winkel. Maar voorlopig stellen de cijfers ons gerust: onze deskundigheid wordt zeer zeker wel aangenomen.”
“We hebben gekozen voor een brede dataset, waardoor we ook kunnen zien of er uitschieters zitten bij bepaalde types tenlastelegging, of bepaalde stoornissen. Dit kan voor ons een behulpzame spiegel zijn: moeten we een bepaalde stoornis bjivoorbeeld beter uitleggen? Zit er een miscommunicatie tussen de gedragsdeskundige en de jurist? Begrijpen wij elkaar?”
“We zijn begonnen met vonnissen en adviezen vanaf 2022 maar we willen dit eigenlijk blijven doen als standaard feedbackloop. Komend jaar verwacht ik dat we de resultaten van 2022, 2023 en 2024 hebben. Des te meer data je opbouwt, des te robuuster de uitkomsten.”
Nog lang niet met pensioen!
Tot slot kijk ik heel erg uit naar het PBC Symposium op 20 maart. Dit organiseren we ter ere van het 75-jarige jubileum van het PBC.
Tijdens dit symposium onderzoeken we de verhouding tussen de rechter en de gedragsdeskundige. En wat is eigenlijk de waarde van het gedragsdeskundig onderzoek in het strafproces? We doen dit onder voorzitterschap van Ali Al-Jaberi, en samen met met gedragsdeskundigen, rechters, advocaten, journalisten en beleidsmakers. We hebben hele interessante sprekers gevonden: onder meer Tweede Kamerlid voor GroenLinks-PvdA Songül Mutluer. Mutluer is de rapporteur van het eindrapport over de parlementaire verkenning over onbegrepen/verward gedrag en veiligheid.
Andere key-notes worden verzorgd door raadsheer bij de Hoge Raad Ybo Buruma en directeur van de Mesdag-kliniek Harry Beintema. Dit symposium wordt een mooie kers op de taart van ons jubileumjaar. Ik kijk er naar uit.
Hieronder is de gehele agenda inhoud 2025, met de speerpunten van alle zeven beleidsterreinen, te lezen. Over twee weken vertelt Jantijn Fockens, verantwoordelijk voor het beleidsterrein IFZ, over zijn plannen en prioriteiten in 2025.