Verhalen uit de praktijk | 20-11-2024 | Denise Hagedoorn

Levenslanggestraften

“Tbs & specials gaat eigenlijk over drie deelterreinen. Levenslanggestraften, tbs en extremisme. Op het gebied van levenslanggestraften hadden we te maken met een achterstand, mensen die al onherroepelijk veroordeeld waren maar die nog een eerste gedragsdeskundig onderzoek moesten krijgen. Deze achterstand zijn we op dit moment razendsnel aan het inlopen: in december 2024 zijn we helemaal bij.

Alle mensen die vanaf nu levenslang gestraft worden kunnen eigenlijk meteen een jaar nadat dit vonnis onherroepelijk is geworden, door ons onderzocht worden. We hebben hier met elkaar echt hard aan gewerkt en zijn er trots op. De coördinator van deze zaken, heeft hier een belangrijke bijdrage aan geleverd. Zij heeft met een beperkt aantal gedragsdeskundigen de achterstand weggewerkt.

“Het onderzoeken van een levenslangggestraften is emotioneel zwaar werk. Sommigen van hen zullen tot het einde van hun leven in hun cel zitten. Dat heeft grote impact.”

“Twee maatregelen die we hadden voorgenomen om deze achterstand weg te werken, blijken op dit moment dus niet nodig en kunnen in de ijskast. Het gaat om monodisciplinair rapporteren in plaats van dubbel en een aanpassing in de vraagstelling. In plaats van een onderzoek naar iemands stoornis, schetsen we dan een beeld van wat iemand de komende 24 á 25 jaar moet doen als hij aan het einde wel mag verzoeken om gratie. Het is fijn om deze maatregelen achter de hand te hebben, maar we gaan hier nu niet verder achteraan.

De zaken zijn best wel heftig, dus de voorkeur heeft wel echt om dit met zijn tweeën te doen (dubbel). Levenslanggestraften hebben zich vaak helemaal afgesloten van de buitenwereld. Sommigen van hen zullen tot het einde van hun leven in de cel zitten. Dat heeft grote impact en is emotioneel heel zwaar, ook voor de rapporteurs. Daarnaast is het profiel van de levenslanggestrafte veranderd. Vroeger waren het misschien geharde criminelen die iemand uit de weg ruimden. Nu zit vaak een systeem achter van georganiseerde criminaliteit. Bij zulke veroordeelden wil je ook liever met zijn tweeën rapporteren.”

“Contact tussen de verschillende partijen die zich bezig houden met extremisme bij het NIFP mag in 2024 nóg beter worden”

Extremisme

“In 2024 ontwikkelen we een samenhangend opleidingsprogramma voor extremisme. We willen hierin vier kennisniveaus onderscheiden en een passend aanbod per niveau selecteren. We doen dit in samenwerking met de afdeling wetenschap en opleidingen en zullen het innovatiebudget hiervoor inzetten. Het is een onderwerp dat veel bijscholing behoeft omdat het zich in rap tempo ontwikkelt. Zo heb je recentelijk links- en rechts-extremisme erbij gekregen, evenals complotdenkers en soevereinen.

We willen een onderscheid maken tussen mensen die er het allermeest van moeten weten, zoals de coördinators van het deelterrein extremisme. Daarna heb je de mensen die zijdelings betrokken zijn bij het beleidsterrein, zoals aandachtsfunctionarissen op de diensten. Zij moeten een beoordeling kunnen maken: moet hier een pro Justitia-onderzoek op plaatsvinden en moet het een triple worden of is een observatie passend? Vervolgens heb je een groep rapporteurs die bijgeschoold moeten worden. En tot slot heb je de feedbackgevers en IFZ’ers.

We hebben ook goed contact met de aandachtsfunctionarissen binnen het Pieter Baan Centrum over dit onderwerp. Zij krijgen vaak te maken met onderwerpen die relateren aan extremisme. Dit contact mag in 2024 nóg beter worden.”

“Overigens vind ik het nog leuk om te noemen dat onze werkwijze voor triples extremisme is vastgesteld afgelopen jaar. Deze wordt inmiddels gebruikt.”

“Een derde van alle rapportages die we uitbrengen is tbs”

Tbs

“Een derde van alle rapportages die we als NIFP uitbrengen is tbs. Ooit was dit maar een kwart. Dit komt omdat we in totaal minder rapportages uitbrengen doordat we scherper indiceren met het oog op de schaarste aan rapporteurs. Maar de tbs-rapporten, die moeten. Als er geen rapport ligt, dan moeten ze de tbs beëindigen. Je ziet dat dat op een gegeven moment gaat schuren. We proberen hier oplossingen voor te vinden, maar dat is nog niet zo eenvoudig, omdat de wet voorschrijft dat er door twee gedragsdeskundigen, onder wie een psychiater, gerapporteerd moet worden.

Forensisch CV

We hebben in de afgelopen jaren geprobeerd om de lange samenvattingen die door gedragsdeskundigen moeten worden gemaakt te stroomlijnen en deze door een medewerker van het NIFP te laten schrijven. Dat blijkt uiteindelijk toch lastig te zijn, omdat de psychiater en psycholoog het nodig vinden om zelf de stukken te lezen en samen te vatten. We gaan nu kijken of we het forensisch cv op een andere manier kunnen vormgeven, zodat er beter mee gewerkt kan worden.

Afgeschermd werken

“Tot slot is een expertgroep gestart die zich bezig gaat houden met het onderwerp ‘afgeschermd werken.’ Kort door de bocht gaat dit over onderzoeken waarbij rapporteurs een zeker gevaar lopen. Dit komt voor bij zaken rondom extremisme en levenslanggestraften waarbij sprake is van systemische criminaliteit en ook in het PBC en bij opleggingsonderzoeken komt het voor. In sommige van die zaken is het niet verstandig voor rapporteurs om hun naam bekend te maken. In uitzonderingsgevallen zou het mogelijk moeten zijn voor een rapporteur om zijn of haar naam dan niet bekend te maken. Het OM zal hiervoor de indicatie moeten stellen.”

De deelagenda van tbs & specials is te vinden in de agenda inhoud 2024, onderaan dit bericht. Hier lees je ook over de plannen van de andere beleidsterreinen